Ana səhifə Gündəm |
İntellektuallar həbsə, mollalar hakimiyyətə
"Türkiyədə şəriət hökuməti qurula bilərmi", - sualı qardaş ölkədə həmişə aktual olub.
Əslində bu sual haqlı olaraq çoxlarını narahat edir.
Çünki qardaş ölkənin İranla yetəri qədər ortaq tarixi var:
Paralellər
1. Keçən əsrin əvvəllərində İranda 1906, Osmanlıda 1908-ci ildə hərbçilərin tələbi ilə konstitusiya elan edilib.
2. XIX əsrdə İngiltərənin hər iki ölkədə böyük nüfuzu olub.
3. Hər ikisində 20-ci illərdə reformist rəhbər hakimiyyətdə olub. Türkiyədə 1923-cü ildə Mustafa Kamal, İranda isə 1925-ci ildə Rza Pəhləvi şah hakimiyyətə gəlib.
4. Hər iki lider ölkələrinin tarixində görülməmiş dərəcədə modern islahatlar keçirib, hüquq sistemini qaydaya salıb, dini geyimlərdən imtina edilməsini təmin edib.
5. Hər iki ölkədə dini inqilab təhlükəsi olub və hər iki lider dini inqilab etmək istəyənləri sürgün edib. Mustafa Kamal Atatürk Səid Nursini Rusiyaya, Rza Şah isə Xomeynini Türkiyəyə sürgün edib.
6. Hər iki ölkə 40-cı illərdə demokratik sistemə keçib. İran
1940, Türkiyə isə 1946-cı ildə parlamentli demokratiya sisteminə
keçib. Hər iki ölkədə 60-cı illərdə sol hərəkatı problemi olub. Hər
iki ölkə ötən əsrin ortalarında Amerikanın nüfuz dairəsində
idi".
Qorxunc məktub
Dini çevrələrin demokratik vədlərlə hakimiyyətə gəlişi ilə bağlı İranlı yazar Bəhman Niruməndin türkiyəli yazar Sonər Yalçına məktubu olduqca maraqlıdır:
"Şahın devrilməsində aktiv iştirak edən milyonlarla solçu, demokrat, millətçi və liberal insanlardan biriyəm. Xomeyni bizə "yer üzündə cənnəti vəd etdi". Demokratiya gələcək, heç kim siyasi fikirlərinə görə həbs edilməyəcək, heç kimə işgəncə verilməyəcək, qadınların hüquqlarına toxunulmayacaq, geyim sərbəst olacaq.
Şahı devirdikdən sonra mollaların məscidə qayıdacaqlarına
inanırdıq. Düşünürdük ki, dövlət idarə edəcək qədər intellektləri
yoxdur. Ancaq yanılmışdıq. Hər şey 1979-cu ilin 14 yanvarından
başladı. Şahı devirəndən sonra milyonlarla insan Tehran küçələrində
mitinq edirdi. Öldürülmüş liberal lider Müsəddiqin və solçu
şəhidlərin şəklini daşıyan mitinq iştirakçıları mollalar tərəfindən
döyülürdü. Fahişə və ya homoseksual olduğu üçün edam olunan
insanların xəbərlərini qəzetlərdən almağa başladıq. Fikirləşdik ki,
demokratiyanı yeni qazanmış ölkələrdə belə şeylər ola bilər, keçid
dövrüdür və ötüb keçəcək. Xırda problemlərin cəmiyyətimizin yeni
qazandığı demokratiyanı və müstəqilliyi zədələməsini istəmirdik və
buna görə susurduq. Xomeyninin "bütün problemlərin səbəbi
cəmiyyətimizdəki əxlaqsızlıqdadır" sözü mollaların kütləvi
qırğınlara başlamasına təkan verdi. Kitabxanalar yandırıldı, qəzet
redaksiyaları partladıldı. Qadınların məcburi şəkildə başlarını
bağlamasını tələb etdilər, başlarını bağlamayanlara isə fahişə
damğası qoyub edam etdirdilər.
Yaşadığımız bütün problemlər Xomeyninin referendumla qəbul etdirdiyi İslam Cümhuriyyəti, İslam Respublikası idi. İlk əvvəl biz də buna qarşı çıxmırdıq. Düşünürdük ki, cümhuriyyət olandan sonra nə fərqi var ki. Referendumda qoyulan sual belə idi ki, İslam cümhuriyyətinə "hə", yoxsa "yox". Yəni ki, İslama. Təbii ki, əhalisinin böyük əksəriyyəti savadsız müsəlmanlar olan İran bu referendumda "hə" dedi. Bu referendumdan sonra mollalar musiqini haram elan etdilər, qadınların məcburi başlarını bağladılar, minlərlə insanı əxlaqsız adi ilə, İslama ziyanverici qüvvələr adı ilə edam elədilər. Bundan sonra milyonlarla insan ölkədən baş götürüb qaçdı".
Xomeyni 77 yaşında inqilabı gerçəkləşdirəndə...
Bu məktubu oxuyandan sonra Türkiyədə islam əsaslı dövlət qurulmasının nə qədər real olduğunu anlamaq olur. İslahatçı qiyafəsi geymiş və liberal islamı təbliğ etdiklərini deyən Xidmət hərəkatı və onun lideri Fətullah Gülənin Xomeyni və onun mollalarından seçilmədiklərini görmək olur. Fətullah Gülənin yaşının çox olduğunu əldə əsas tutaraq onun heç bir zaman siyasi hakimiyyətə gəlməyəcəyini deyənlər İran tarixini bilmir, ya da bilməzlikdən gəlir. Guya Gülənin yaşı çox imiş və onun heç bir siyasi iddiası yoxdur. Elə İranda da bu cür deyirdilər. Xomeyni 77 yaşında islam inqilabını gerçəkləşdirəndə də elə bilirdilər ki, inqilabı edib geri çəkiləcək və dövləti intellektuallar idarə edəcək. Ancaq elə olmadı, intellektuallar türməyə getdi, mollalar hakimiyyətə gəldi.
Tarix
2014.03.17 / 10:22
|
Müəllif
Tural Qurbanlı
|